ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ’NDE FÜTÜVVET VE AHİLİK Siyasetin Kurumundan Kurumun Siyasetine

Ahilik, Abbasi halifesi Nâsır-Lidînillâh’ın resmî bir kurum haline getirerek devletinin sarsılan siyasî ve manevî otoritesini yeniden tesis etmekte kullandığı fütüvvet anlayışını Evhadüddîn-i Kirmânî’nin XIII. asrın başında göçebe Türkmenlerin hayat İslam anlayışına uygun tarzda yorumlayarak fikrî alt yapısını oluşturduğu, Ahî Evran’ın da Anadolu’ya özgü renk katarak kurumsallaştırdığı teşkilattır. I. Alâeddin Keykubad’ın yardım desteğiyle kısa sürede teşkilatlanarak köylere kadar yayılan Anadolu Selçuklu Devleti’nin siyasî, iktisadî, içtimaî tasavvufî hayatını şekillendiren en dinamik unsur olarak büyük güç etki kazanmıştır. Ahiliğin merkezî idareye destek veren merkezi idareden alan elde ettiği bu etki, Kösedağ bozgununun akabinde sıfırlanma noktasına gelmiştir. Ahilerin bozgunun ardından Kayseri’ye ilerleyen düşmana karşı sergiledikleri aktif direniş sebebiyle Moğolların, Moğol vesayeti altına giren yönetimin çekişme yaşadıkları yanlısı Mevlevilerin hedef tahtası gelmesiyle Ahilik hem insan kaynağını de önceki kazanımlarını kaybederek var olma savaşı vermiştir. Geniş yelpazeli çalışma düşüncesinin intikalini, Anadolu’da yayılmasına eden unsurları, Kirmânî Evran tarafından yorumlanmasını, Ahi-Mevlevî çekişmesini çekişmenin sosyal olaylara yansımasını konu edinmiştir. Konunun dönem kaynakları günümüz literatüründen edilen harmanlanmış bilgilerle analiz edildiği çalışma, yüzyıl tarihine damga vuran çok yönlü teşkilatın asırlık serüvenine Keykubad’dan sonra taht kavgalarıyla siyasal bütünlüğü sarsılan, istilasıyla iktisadî düzeni altüst olan siyasi, içtimaî, idarî hayatının Ahilikle ilgili kesitine ışık tutmayı hedeflemiştir.